Γρηγόρης Αυξεντίου

 

 

ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ

 



Κι εσύ αθάνατη, εσύ θεία,
που ότι θέλεις ημπορείς.
εις τον κάμπο, Ελευθερία,
ματωμένη περπατείς.

 

 



Ο Γρηγόρης Πιερή Αυξεντίου (1928-1957) ήταν Κύπριος αγωνιστής της ΕΟΚΑ, κατά τον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1955-59 εναντίον της Αγγλικής κατοχής. Ήταν δεύτερος στην ιεραρχία της οργάνωσης, και σκοτώθηκε από τους Άγγλους σε μάχη που δόθηκε κοντά στο Μοναστήρι Μαχαιρά. Κατά τη διάρκεια του αγώνα ήταν κυρίως γνωστός με το ψευδώνυμο Ζήδρος, ενώ εκ των υστέρων ονομάστηκε «Σταυραετός του Μαχαιρά».
Στην Κύπρο θεωρείται εθνικός ήρωας, και τιμάται κάθε χρόνο με μνημόσυνο στο Μοναστήρι Μαχαιρά, σε ημερομηνία που πλησιάζει εκείνην του θανάτου του.
Με βοήθεια του Γρηγόρη Γρηγορά από την Λύση, από τους πρώτους που μυήθηκαν στον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. γνωστού και ως 'Νταβέλη', εξάδελφου του Γρηγόρη Αυξεντίου, στις 20 Ιανουαρίου 1955, έγινε η πρώτη συνάντηση του Αυξεντίου με τον Γρίβα που ήταν αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών), στον οποίο έδωσε τον λόγο της Στρατιωτικής του Τιμής, αντί του καθιερωμένου όρκου της Ε.Ο.Κ.Α. και έτσι μπήκε στον αγώνα κατά των Άγγλων. Μπαίνοντας στον αγώνα του δόθηκαν τα εξής ψευδώνυμα: «Ζήδρος», «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος», «Ανταίος» και «Ζώτος». Αγωνίστηκε σκληρά στην αντίσταση κατά των Άγγλων και πολύ γρήγορα του δόθηκε η θέση του υπαρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α. Υπηρέτησε ως Τομεάρχης Αμμοχώστου-Βαρωσίων στις αρχές του Αγώνα.
Την 1η Απριλίου 1955 καταζητήθηκε από τους Άγγλους για τη συμμετοχή του στον Αγώνα και μετατέθηκε στην επαρχία Κυρηνείας, όπου υπηρέτησε ως τομεάρχης της ΕΟΚΑ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1955. Από τον Δεκέμβριο του 1955 διετέλεσε τομεάρχης Πιτσιλιάς, μέχρι τις 3 Μαρτίου του 1957 που έπεσε μαχόμενος.
Ένα από τα σημαντικότερα κρησφύγετα που χρησιμοποίησε ο Γρηγόρης Αυξεντίου τον καιρό του Αγώνα βρίσκεται στην καρδιά του Παλαιχωρίου, δίπλα από την Εκκλησία της Παναγίας Χρυσοπαντάνασσας, στο υπόγειο του σπιτιού του Ανδρέα και της Μαρίτσας Καραολή.
Κτίστηκε, με υπόδειξη του ιδίου του Αυξεντίου, το καλοκαίρι του 1956 (μετά από διαταγή του Διγενή για κατασκευή κρησφυγέτων και σε σπίτια, εκτός εκείνων που υπήρχαν στις ορεινές περιοχές), από τους αντάρτες του Γεώργιο Μάτση, Λεωνίδα Στεφανίδη και Αντώνη Παπαδόπουλο σε συνεργασία με τον Ανδρέα Καραολή και την τεχνική βοήθεια του Σπύρου Μιχαηλίδη.
Οι Άγγλοι δεν μπορούσαν να τον πιάσουν και τον είχαν επικηρύξει με το ποσό των 250 λιρών. Κρυφά παντρεύτηκε την Βασιλική μια νύχτα στο μοναστήρι του Αχειροποιήτου στις 10 Ιουνίου 1955. Ποτέ οι Άγγλοι δεν μπόρεσαν να πιάσουν το «Ζήδρο». ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ
Κάποτε μεταμφιέστηκε σε καλόγερο στο μοναστήρι του Μαχαιρά, κοντά στο οποίο ήταν και το κρησφύγετό του. Πλησιάζοντας οι Άγγλοι στο μοναστήρι δεν έχασε το κουράγιο του και μεταμφιεσμένος πέρασε τους Άγγλους χωρίς να τον αναγνωρίσουν.Στις 3 Μαρτίου του 1957 οι Άγγλοι, ύστερα από προδοσία πληροφορήθηκαν το κρησφύγετό του κοντά στο Μαχαιρά. Το περικύκλωσαν με αυτοκίνητα και ελικόπτερα, μετά από πολύωρη μάχη και αρκετούς νεκρούς Άγγλους έριξαν βενζίνη στο κρησφύγετο και τον έκαψαν ζωντανό. Το καμένο σώμα του θάφτηκε στις 4 Μαρτίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως «Τα φυλακισμένα μνήματα» από τους Άγγλους στρατιώτες από φόβο λαϊκών εκδηλώσεων. Πολλοί Έλληνες και ξένοι ποιητές εμπνεύστηκαν από τον αγώνα και το θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου και έγραψαν ποιήματα προς τιμήν του, το σημαντικότερο εκ των οποίων Ο Αποχαιρετισμός του Γιάννη Ρίτσου.Το Κέντρο Ανάδειξης της Λαογραφικής και Ιστορικής Ενότητας Θράκης- Κύπρου "Γρηγόρης Αυξεντίου" ιδρύθηκε από τον Σύλλογο Κυπρίων Νομού Ξάνθης και το Δήμο Βιστωνίδας με την βοήθεια και στήριξη του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 19555-1959. Το Κέντρο είναι στον οικισμό Αυξέντιο 10 χλμ περίπου από Ξάνθη, γιατί ο οικισμός μετονομάστηκε από Νέο Κατράμιο σε Αυξέντιο προς τιμή του Γρηγόρη Αυξεντίου, μετά από αίτημα των κατοίκων του το 1960. Ο οικισμός ιδρύθηκε το 1924 από Μικρασιάτες πρόσφυγες

Ηταν ήρωας ο αδελφός μου Γρηγόρης Αυξεντίου

Η αδελφή του Κύπριου αγωνιστή μιλά στην “Π”

“Για την Ελλάδα, είχε μεγάλη αγάπη ο Γρηγόρης. Mόλις κατέβηκε από το αεροπλάνο, φίλησε το χώμα, ευχαριστώντας τον Θεό που τον αξίωσε να πατήσει τα τιμημένα χώματα της Ελλάδας” λέει για τον Γρηγόρη Αυξεντίου η αδελφή του Κρυστάλλη, σε μία εκ βαθέων συνέντευξη στην «Π».

Η αδερφή του μεγάλου αγωνιστή αναφέρεται στην αγάπη του για την Ελλάδα, στην ένταξη του στον κυπριακό απελευθερωτικό αγώνα και στις δυσκολίες του, ενώ αποκαλύπτει παράλληλα, άγνωστες πτυχές του ανθρώπου Γρηγόρη Αυξεντίου και της οικογένειας του.

Η κ. Αυξεντίου είναι μία ήπια κι ευγενική μορφή, που στο βλέμμα και την ομιλία της διακρίνεται η εμπειρία ζωής και σοφία 77 ετών, ως παρακαταθήκη της σύγχρονης Ιστορίας που βίωσε.

- Ποια ήταν η σχέση με τον αδερφό σας;

Απ. : “ Τον αγαπούσα και με αγαπούσε. Περάσαμε όλα τα παιδικά μας χρόνια μαζί. Οι γονείς μας έφευγαν με το πρώτο φως της ημέρας κι επέστρεφαν τη νύχτα. Εμείς μόνοι μέναμε, μόνοι πηγαίναμε στο σχολείο. Εμείς μαγειρεύαμε το φαγητό για να φάμε και μετά παίζαμε. Από τα παιδικά μου χρόνια έχω τις καλύτερες αναμνήσεις. Παρʼ ότι ο Γρηγόρης ήταν μεγαλύτερος από εμένα, ούτε τη φωνή του μου ύψωσε, ούτε το χέρι σήκωσε να με χτυπήσει και ό,τι ήθελα, μου το πρόσφερε”.

Ερ. : Όταν ανακοίνωσε την απόφαση του στην οικογένεια να φύγει για την Ελλάδα και να γίνει αξιωματικός, πώς αντιδράσατε;

Απ. : “Η μάνα μου έφερνε αντιρρήσεις, αλλά αφού ήθελε να πάει δεν μπορούσαμε να πούμε τίποτα. Προσπαθήσαμε βέβαια να τον εμποδίσουμε, αλλά η απόφαση του ήταν τελεσίδικη. Η μάνα μας, πολλές φορές του έστελνε γράμματα σε στίχους για να του λέει τον πόνο της, αλλά εκείνος απαντούσε ότι έχει βρει μια άλλη μάνα να τον φροντίζει, την Ελλάδα, που αν και είναι φτωχή σε υλικά, είναι πολύ πλούσια σε πνευματικά αγαθά.

Για την Ελλάδα, είχε μεγάλη αγάπη ο Γρηγόρης. Θυμάμαι μάλιστα, στο πρώτο γράμμα που μας έστειλε, έγραφε πως μόλις κατέβηκε από το αεροπλάνο, φίλησε το χώμα, ευχαριστώντας τον Θεό που τον αξίωσε να πατήσει τα τιμημένα χώματα της Ελλάδας”.

Ερ. : Τόσο πολύ δηλαδή αγαπούσε την Ελλάδα;

Απ. : “Τόσο πολύ και από μικρός. Στον πόλεμο του ʼ40 μάλιστα, που ήταν δώδεκα ετών, έκανε εράνους σε σπίτια, προκειμένου να εξοικονομήσει χρήματα για τους Έλληνες αγωνιστές. Ακόμα και στους αρραβώνες πήγαινε, για να ζητήσει από τα δώρα, όσα δεν ήθελαν, ώστε να τα στείλει στην Ελλάδα”.

Ερ. : Είχε αγάπη όμως και για τον ελληνικό στρατό.

Απ. : “Ναι, βέβαια. Όταν ήρθε στην Ελλάδα, έδωσε εξετάσεις για τη σχολή Ευελπίδων, αλλά αυτές ήταν στη δημοτική, γλώσσα που δεν γνώριζε τότε να γράφει καλά ο Γρηγόρης και δεν πέτυχε. Έπειτα από αυτό, βρήκε προσωπικά τη βασίλισσα Φρειδερίκη και της ζήτησε να ενταχθεί στο σώμα των Εφέδρων. Η βασίλισσα έκανε δεκτό το αίτημα του και υπηρέτησε στη Σύρο ως έφεδρος αξιωματικός, για να γίνει ανθυπολοχαγός του ελληνικού στρατού έπειτα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα”.

Ο απελευθερωτικός αγώνας

Μυστική από την ίδια του την οικογένεια, κράτησε τη δράση του ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Μονάχα ο πατέρας του ήξερε γιʼ αυτή, καθώς υπήρξε και ο ίδιος αγωνιστής. Η κ. Κρυστάλλη Αυξεντίου, θυμάται συγκλονιστικές σκηνές από τον αγώνα των ανταρτών και της Ε.Ο.Κ.Α.

Ερ. : Φοβηθήκατε όταν μάθατε πως ο Γρηγόρης Αυξεντίου είχε οργανωθεί στην Αντίσταση;

Απ. : “Μα σʼ εμάς δεν είχε πει τίποτε. Ο πατέρας μου μόνο το ήξερε. Εμείς τον βλέπαμε απλά κάθε βράδυ να βγαίνει έξω από το σπίτι κι η μάνα μας δυσανασχετούσε γιατί, όπως νόμιζε, ο Γρηγόρης δεν κρατούσε τα χρήματα του για να αρραβωνιαστεί, αλλά τα ξόδευε στις βραδινές εξόδους”.

Ερ. : Θυμάστε πώς ξεκίνησε ο αγώνας κατά των Άγγλων;

Απ. : “Την πρώτη του Απρίλη το 1955, που ήταν να ξεκινήσουν τον αγώνα, ο Γρηγόρης ήταν στο χωράφι, γιατί μαζεύαμε τότε τα καρότα. Όταν επέστρεψε στο σπίτι, του είπε ο πατέρας μου να πάρει φορτηγό για να τα φορτώσει, κι εκείνος δέχτηκε. Όμως αυτός ανέθεσε σε άλλον οδηγό να πάει. Οι Άγγλοι, επειδή είχαν υποψιαστεί τον Γρηγόρη και φαντάζονταν πως θα ξεκινούσε την αντίσταση η Κύπρος, σταμάτησαν το φορτηγό, νομίζοντας πως το οδηγεί εκείνος. Όμως και ο άλλος οδηγός ήταν στην αντίσταση, κι όταν πήγαν στο σπίτι του για έρευνες οι Άγγλοι, βρήκαν φιτίλια. Από εκείνη την ημέρα, ο Γρηγόρης είχε επικηρυχτεί για 650 λίρες, που αργότερα έγιναν 5000. Από την πρώτη ημέρα της Αντίστασης, ο Γρηγόρης ήταν επικηρυγμένος”.

Ερ. : Μάθατε ποτέ για την ζωή του όταν ήταν υπαρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α.;

Απ. : “Ναι, ξέρουμε κάποια πράγματα. Ο αδερφός μου είχε περάσει πολλές κακουχίες πάνω στα κρησφύγετα. Κάποτε παρέμεινε κρυμμένος με τους συντρόφους του για τρεις ημέρες, χωρίς φαγητό και νερό. Η δίψα ήταν μεγάλη, κι ο Γρηγόρης από την αγανάκτηση του, έδωσε μια γροθιά στην οροφή του κρησφύγετου φωνάζοντας: «Θεέ χωρίς φαγητό μπορώ. Χωρίς νερό δεν γίνεται. Πόσο ακόμα νʼ αντέξω;» Πριν προλάβει να τελειώσει τη φράση του, η οροφή άρχισε να στάζει νερό, που έφτασε για να γεμίσουν τα παγούρια τους όλοι και να ξεδιψάσουν”.

Ερ. : Γνωρίζετε τη συμπεριφορά του αδερφούς σας ως υπαρχηγού απέναντι στους άλλους αντάρτες;

Απ. : “Για τη συμπεριφορά του ας πουν άλλοι. Εγώ γνωρίζω πως ο Γρηγόρης ήταν υπόδειγμα πατριώτη. Σʼ ένα τραπέζι ανταρτών, το 1955, ο Γρηγόρης σήκωσε το ποτήρι του και φώναξε: «Αν ποτέ ελευθερωθούμε, κανείς από σας να μην ζητήσει ανταλλάγματα. Η ελευθερία της πατρίδας δεν ξεπληρώνεται με χρήματα». Φαίνεται όμως πως δεν τον άκουσαν. Κι όταν όντως τελείωσε ο αγώνας, ακόμη κι εκείνοι που είχαν μετακινήσει μία και μόνη πέτρα, ζητούσαν κάτι να λάβουν”.

Οι κατακτητές

Χειρίστη συμπεριφορά απέναντι στους Κυπρίους φαίνεται πως είχαν οι Άγγλοι, έτσι όπως αυτή καταγράφεται στις διηγήσεις της κ. Αυξεντίου. Σύμφωνα με τα λεγόμενα της, οι Άγγλοι δεν έτρεφαν τον παραμικρό σεβασμό, ούτε καν για τα μωρά παιδιά.

Ερ.: Οι Άγγλοι πώς σας συμπεριφέρονταν ως κατακτητές;

Απ.: “Η Αγγλία ήταν σαν την βεντούζα πάνω από την Κύπρο. Περάσαμε μεγάλη ταλαιπωρία. Υπήρχε μεγάλη φτώχια κι εξαθλίωση. Δεν σέβονταν ούτε τα μωρά παιδιά, που μεγάλωναν σε άθλιες συνθήκες, όχι όπως μεγαλώνουν σήμερα.

Μια φορά θυμάμαι, ήρθε ένας Άγγλος να χτυπήσει την πόρτα μας, αλλά εμείς κάναμε πως ήμασταν πεθαμένοι, γιατί δεν είχαμε ούτε ψωμί να του δώσουμε. Όμως αυτός επέμενε. Τότε ένας γέρος βγήκε από απέναντι, τον πλησίασε κι άρχισε να του λέει ιστορίες που του άρεσαν. Έτσι ηρέμησε ο Άγγλος κι έφυγε”.

Ερ. : Στην τελευταία πολιορκία των Άγγλων εναντίον του Γρηγόρη πώς αντιδράσατε; Γνωρίζατε ότι είχαν στείλει τρία τάγματα εναντίον του;

Απ.: “Εμείς δεν ξέραμε από την αρχή για την τελική μάχη που δόθηκε στο κρησφύγετο, όπου βρίσκονταν ο Γρηγόρης. Μα, και να το ξέραμε δεν θα ανησυχούσαμε. Πολλές φορές κυνηγούσαν τον Γρηγόρη, αλλά κατάφερνε να ξεφύγει.

Εκείνη την ημέρα βέβαια, ο παπάς της ενορίας άκουγε το αγγλικό ραδιόφωνο BBC που ανακοίνωσε το θάνατο του Γρηγόρη κι ήρθε να μας ενημερώσει αμέσως. Έτσι, όταν το είπαν και τα κυπριακά ραδιόφωνα, εμείς το ξέραμε ήδη”.

Ο θάνατος

“Η είδηση του θανάτου έρχεται σαν κεραυνός” υποστηρίζει με πικρία η κ. Αυξεντίου, που περιγράφει την είδηση για τον θάνατο του αδερφού της με τα γλαφυρότερα λόγια.

Ερ. : Πόσο δύσκολο ήταν να δεχτείτε το θάνατο του Γρηγόρη;

Απ. : “Όσο σκληρός και να είσαι, η είδηση του θανάτου έρχεται σαν κεραυνός που σε χτυπά. Ακόμη κι αν μετά κρύψεις τον πόνο σου, ακόμη κι αν δεν δείξεις τι νιώθεις, την ώρα που μαθαίνεις για το θάνατο, κόβεσαι στα δύο, χωρίς να μπορείς να κάνεις τίποτα”.

Ερ. : Σας κάλεσαν μετά για να παραλάβετε τη σορό;

Απ. : “Όταν τελικά, έγινε και επίσημα γνωστό, ότι οι Άγγλοι είχαν σκοτώσει τον Γρηγόρη, κάλεσαν τον πατέρα μου για αναγνώριση. Μαζί με τον πατέρα μου, πήγε και ο δικηγόρος ο Τριανταφυλλίδης.

Όταν έφτασαν στο σημείο όπου τον είχαν, ο Τριανταφυλλίδης περίμενε απʼ έξω και ένας Άγγλος γιατρός συνόδευσε τον πατέρα μου μέσα, διότι το θέαμα ενός απανθρακωμένου πτώματος ήταν αποτρόπαιο και οι Άγγλοι φοβούνταν μήπως και ο πατέρας μου καταρρεύσει.

Ο πατέρας μου όμως, μπήκε ατάραχος μέσα και βγήκε μʼ ένα πλατύ χαμόγελο που καθησύχασε τους Έλληνες που βρίσκονταν εκεί. Μόλις όμως μπήκε στο αυτοκίνητο, ξέσπασε σε λυγμούς. Ο Τριανταφυλλίδης τότε του είπε: «-Κλαις για έναν ξένο; Όταν βγήκες γελούσες, άρα ο Γρηγόρης ξέφυγε». «-Δεν ξέφυγε» απάντησε ο πατέρας μου. «Ο Γρηγόρης ήταν μέσα νεκρός, αλλά δεν ήθελα να δώσω στα σκυλιά τους Άγγλους, τη χαρά να με βλέπουν να πονώ».

Οι Άγγλοι τελικά, δεν μας έδωσαν ποτέ το πτώμα του. Τον έθαψαν σε ομαδικούς τάφους”.

ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ
ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ

Ήρωας

Αν και ο Γρηγόρης Αυξεντίου αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ήρωες της Κύπρου για την σύγχρονη Ιστορία, η κ. Αυξεντίου αντιμετωπίζει το γεγονός πιο ήπια, μένοντας στον πατριωτισμό του αδερφού της. Της αρκεί που κανείς δεν είπε τίποτε κακό για αυτόν και απλά λυπάται για τους “χαμένους αγώνες”.

Ερ. : Σήμερα ο αδερφός σας αποτελεί σημαντικότατο κεφάλαιο στην σύγχρονη ελληνική ιστορία. ..

Απ. : “Ο αδερφός μου ήταν πατριώτης, οπότε δε λυπάμαι γιατί χάθηκε παλεύοντας για την ελευθερία. Ίσα - ίσα είμαι υπερήφανη γιατί όποια γωνιά της Κύπρου κι αν γύρισα, δεν βρέθηκε ένας να μην πει ότι ο Γρηγόρης ήταν καλός και άξιος. Για ένα πράγμα μόνο στεναχωριέμαι. Για το ότι όλοι αυτοί οι αγώνες πήγαν χαμένοι. Για το ότι η Κύπρος ακόμη ταλαιπωρείται και δεν θα πάψει να ταλαιπωρείται ποτέ.

Σήμερα όμως, εκτός όλων των άλλων, στην Κύπρο υπάρχει μεγάλος διχασμός και στους ίδιους τους Ελληνοκύπριους, ανάμεσα σε αριστερούς και δεξιούς. Στις μέρες μας δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Όλοι οι άνθρωποι ήμασταν μια γειτονιά. Αλλά σήμερα ακόμη και τα παιδιά δεν έχουν τα ίδια ιδανικά. Δεν νοιάζονται για τις αξίες που πάλεψαν οι αγωνιστές. Δεν ενδιαφέρονται για την έννοια της Πατρίδας”.

Τελειώνοντας τη συνέντευξη, η κ. Αυξεντίου μας ευχαριστεί και ζητά να συναντηθούμε εκ νέου, όποτε δοθεί ευκαιρία ξανά. Σαν στοργική γιαγιά, μας αγκαλιάζει, μας φιλά σταυρωτά και αποχαιρετά μʼ ένα χαμόγελο.
                                                                    ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ

Ποιος ήταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1928 στο χωριό Λύση που βρίσκεται ανάμεσα στη Λευκωσία και την Αμμόχωστο.

Τελειώνοντας το Γυμνάσιο, αποφάσισε να έρθει στην Ελλάδα, για να σπουδάσει στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Δεν πετυχαίνει και μετά από παρέμβαση της βασίλισσας Φρειδερίκης, κατατάσσεται στο Σώμα Εφέδρων Αξιωματικών της Σύρου.

Υπηρέτησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα ως ανθυπολοχαγός και επέστρεψε στην Κύπρο το 1954. Στις 20 Ιανουαρίου το 1955 πραγματοποιεί την πρώτη του συνάντηση με τον αρχηγό της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών, Γρίβα και εντάσσεται στον αγώνα εναντίον των Άγγλων.

Οι Άγγλοι, από την πρώτη ημέρα του αγώνα τον είχαν επικηρύξει με το ποσό των 650 λιρών. Το 1955 παντρεύεται κρυφά την Βασιλική, στο μοναστήρι του Αχειροποιήτου στις 10 Ιουνίου 1955. Κάποτε μεταμφιέστηκε σε καλόγερο κοντά στο μοναστήρι του Μαχαιρά, όπου ήταν το κρυσφήγετό του. Πλησιάζοντας οι Άγγλοι το μοναστήρι, αυτός τους υποδέχτηκε, τους κέρασε χωρίς να τον καταλάβουν, ενώ τους είπε πως αν κάποια στιγμή δει αυτόν που αναζητούν, θα τους ενημερώσει.

Στις 3 Μαρτίου 1957 οι Άγγλοι, έπειτα από προδοσία πληροφορήθηκαν το κρησφύγετο του, κοντά στο μοναστήρι του Μαχαιρά. Το περικύκλωσαν με αυτοκίνητα, ελικόπτερα και τρία πεζοπόρα τάγματα. Μετά από 12 ώρες πολιορκίας, έριξαν βενζίνη από τα ελικόπτερα και τον έκαψαν ζωντανό. Το σώμα του θάφτηκε στις 4 Μαρτίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που σήμερα είναι γνωστός ως “Τα φυλακισμένα Μνήματα”.


Συμπληρώνονται 58 χρόνια από τη θυσία του ήρωαΣυμπληρώνονται σήμερα πενήντα τέσσερα χρόνια από τον ηρωικό θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου, στις 3 Μαρτίου 1957 στο Μαχαιρά.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου γεννήθηκε στην κατεχόμενη, σήμερα, Λύση, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 22 Φεβρουαρίου 1928.Τελείωσε το δημοτικό σχολείο Λύσης και το Ελληνικό Γυμνάσιο Aμμοχώστου. Σπούδασε στη Σχολή Εφέδρων Aξιωματικών της Ελλάδας και υπηρέτησε στον Ελληνικό Στρατό, με το βαθμό του Έφεδρου Ανθυπολοχαγού.Μετά την επιστροφή του στην Κύπρο το 1953, ανέπτυξε πλούσια κοινωνική και εθνική δράση. Αρχές Ιανουαρίου του 1955 ο Γρηγόρης Αυξεντίου μυήθηκε στον αγώνα από τον ίδιο τον Αρχηγό Διγενή. Αντί του καθιερωμένου όρκου, ο Διγενής δέχτηκε το λόγο της στρατιωτικής τιμής του Αυξεντίου. Αμέσως μετά άρχισε τη στρατολόγηση ανδρών στις τάξεις της ΕΟΚΑ σε συνεργασία με τις οργανωμένες ήδη ομάδες της περιοχής, που δρούσαν στις τάξεις του ΕΜΑΚ (Εθνικό Μέτωπο Απελευθερώσεως Κύπρου).Ο Αυξεντίου ήταν ο πρώτος τομεάρχης της ΕΟΚΑ στην περιοχή Αμμοχώστου και την 1η Απριλίου του 1955 ηγήθηκε των επιθέσεων εναντίον αγγλικών στόχων στον τομέα του.Επικηρύχθηκε από τους Άγγλους από την ημέρα εκείνη για το ποσό των 250 λιρών, το οποίο αργότερα αυξήθηκε σε 5.000 λίρες.
Μετά την επικήρυξή του κατέφυγε στην οροσειρά του Πενταδακτύλου και ηγήθηκε της πρώτης ορεινής ανταρτικής ομάδας στο Μαύρο Όρος, όπου ανέπτυξε πλούσια δράση. Από εκεί, στις 29 Νοεμβρίου 1955, κλήθηκε από το Διγενή στο αρχηγείο της ΕΟΚΑ στην περιοχή Σπηλιών. Στις 11 Δεκεμβρίου 1955 επέδειξε τις εξαίρετες στρατιωτικές του ικανότητες στην ιστορική μάχη των Σπηλιών, παρασύροντας δύο φάλαγγες των Άγγλων στρατιωτών, που ανηφόριζαν προς τα κρησφύγετα, να συγκρουστούν μεταξύ τους. Ο Διγενής τού ανέθεσε, μαζί με τον τομέα Πιτσιλιάς, και τα χωριά της Ορεινής - Μαχαιρά. Τον Ιούλιο του 1956 προστέθηκαν στον τομέα του και τα κρασοχώρια Λεμεσού. Έδρασε με τα ψευδώνυμα Ζήδρος, Αίας, Άρης, Ρήγας, Ζώτος, Ανταίος και έγινε το φόβητρο των Άγγλων και ο θρύλος των συμπατριωτών του.Στις 3 Μαρτίου 1957 Άγγλοι στρατιώτες περικύκλωσαν το κρησφύγετό του κοντά στο Μαχαιρά, ύστερα από προδοσία. Η μάχη κράτησε για ώρες. Στην ομάδα του ήταν οι Ανδρέας Στυλιανού, Αυγουστής Ευσταθίου, Αντώνης Παπαδόπουλος και Φειδίας Συμεωνίδης, τους οποίους, όμως, διέταξε να βγουν από το κρησφύγετο. Σύμφωνα με μαρτυρία του συμπολεμιστή του, Αυγουστή Ευσταθίου, που μετά τη ρίψη χειροβομβίδας στο κρησφύγετο επέστρεψε, με υπόδειξη των Άγγλων, για να διακριβώσει αν ο Αυξεντίου ήταν ζωντανός και παρέμεινε σ' αυτό, προσπάθειά τους ήταν να κρατήσουν τη μάχη μέχρι να νυχτώσει και επωφελούμενοι από το σκοτάδι να διαφύγουν. Οι Άγγλοι στρατιώτες, που αντιλήφθηκαν το σκοπό τους, περιέλουσαν το κρησφύγετο με βενζίνη, το πυρπόλησαν και έκαψαν ζωντανό τον Αυξεντίου, ενώ ο Αυγουστής διασώθηκε με βαριά εγκαύματα.Από φόβο λαϊκών εκδηλώσεων οι Άγγλοι έθαψαν το καμένο σώμα του Αυξεντίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως Φυλακισμένα Μνήματα.Ηρωικές στιγμές από τη δράση του Ζήδρου
ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΑ ΚΑΟΥΡΗ*H εμπλοκή του λαού στον Aπελευθερωτικό Aγώνα και η ένταξή του στην Oργάνωση της EOKA είχε πάρει μαζικές διαστάσεις. O απλός κόσμος βοηθούσε και πρόσφερε με κάθε τρόπο, ακόμη και από τα υστερήματά του. H EOKA απλώνεται παντού. Tα πλοκάμια της φθάνουν σε κάθε γωνιά της σκλαβωμένης Kύπρου. Oι κάτοικοι του χωριού Kαπέδες είναι ένα παράδειγμα. Προσέτρεξαν στο κάλεσμα της πατρίδας χωρίς δισταγμό και ρίχτηκαν στην πρώτη γραμμή.Όταν ο Aυξεντίου με την ομάδα του ανέβηκαν στο Mαχαιρά και τα Kιόνια, η ομάδα του χωριού -με πρωτεργάτες τους Παπαριστόδημο, Xριστοφή Aρναούτη, Aριστόδημο Tσαγγάρη, Xαράλαμπο Kαψάλη, Πρόδρομο Aντωνίου, Γρηγόρη Nικόλα, Kώστα Eυαγγέλου, Σωκράτη Xριστοφόρου, Γεώργιο Aργυρού, Xριστοφή Nικόλα, Γρηγόρη Xριστοφή, Παντελή Pούσο και Δημήτρη Mιχαήλ- έστησε ολόκληρο μυστικό μηχανισμό επικοινωνίας και τροφοδοσίας της ομάδας. Mερικοί απ’ αυτούς, πότε πεζοί και πότε με τα γαϊδούρια, ανέβαιναν μέσα στις άγριες νύκτες στα Kιόνια δυο και τρεις φορές την εβδομάδα, για να μεταφέρουν την αλληλογραφία και τα τρόφιμα και να παραλαμβάνουν τις επιστολές του Tομεάρχη για το Kέντρο και τους άλλους συνδέσμους της περιοχής.Aλλά και αργότερα, όπως θα δούμε, ο Aυξεντίου χρησιμοποιεί δύο φορές τους Kαπέδες, καταφεύγοντας στο σπίτι του λεωφορειούχου Γρηγόρη Nικόλα, λίγες μόνο εβδομάδες πριν επανέλθει στο Mαχαιρά και καταλήξει στο κρησφύγετο της αθανασίας του.ΕφευρετικότηταOι ανάγκες των αντάρτικων ομάδων και γενικότερα της Oργάνωσης σε όπλα και πυρομαχικά, όλο και αυξάνονται. Aυτά που έρχονται από την Eλλάδα δεν φτάνουν. Oύτε οι ανάγκες καλύπτονται απ’ αυτά που υφαρπάζουν από τα αγγλικά στρατόπεδα και τους αστυνομικούς σταθμούς. Kαλύπτονται, όμως, από την εφευρετικότητα των Kυπρίων επαναστατών. Φτιάχνουν αυτοσχέδιες βόμβες και άλλους εκρηκτικούς μηχανισμούς με ό,τι μέσο και υλικό υπήρχε στη διάθεσή τους. Kορυφαίος και μάστορας στην κατασκευή βομβών, ο «Kρουπ» της EOKA, όπως τον ονόμασαν οι Άγγλοι, Στυλιανός Λένας από τα Xανδριά, ο οποίος μαζί με τον Kώστα Iωάννου Nικήτα από τον Πύργο Tηλλυρίας βγήκαν καταζητούμενοι τον Iούλιο του 1955 και αποτέλεσαν την πρώτη αντάρτικη ομάδα της EOKA υπό τον Aυξεντίου στον Kαραβά. Mαζί του και τώρα στην Πιτσιλιά.Δεν είναι, όμως, μόνο ο Στυλιανός Λένας που με την εφευρετικότητά του εξόπλιζε τους άντρες της EOKA. Yπήρξαν και μερικοί άλλοι που κράτησαν μέχρι τέλους, αλλά και αργότερα, το μεγάλο μυστικό. Tέτοιος υπήρξε και ο Oδυσσέας Γεωργίου από τη Συλίκου Λεμεσού, υπεύθυνος τότε της καντίνας του μεταλλείου της EME στους Kαπέδες και τον Aναλιόντα. Στις μέρες που ο Aυξεντίου βρίσκεται στο Mαχαιρά και τα Kιόνια, ο Oδυσσέας Γεωργίου είναι στους Kαπέδες. Tον προσεγγίζει και τον ορκίζει ο ιερέας των Kαπέδων Παπαριστόδημος.Ο Οδυσσέας Γεωργίου προχωρεί πρωτοβουλιακά και ριψοκίνδυνα σε αυτοσχέδιους πειραματικούς εκρηκτικούς μηχανισμούς, παίρνοντας πρώτη ύλη από το μεταλλείο, ξεγελώντας τους Άγγλους υπεύθυνους. Bλέπει το αποτέλεσμα. Eνημερώνεται ο Aυξεντίου στο Mαχαιρά, ο οποίος ζητεί να τον δει. Συναντώνται, τον συγχαίρει για την πρωτοβουλία του και το θεαματικό αποτέλεσμα και του αναθέτει να συνεχίσει με εντατικούς ρυθμούς την κατασκευή εκρηκτικών μηχανισμών. Aρχίζει μια στενή συνεργασία του Oδυσσέα Γεωργίου με τον Aυξεντίου, οι ομάδες του οποίου εξοπλίζονται για αρκετό καιρό με τις βόμβες των Kαπέδων.Ένας άλλος ριψοκίνδυνος νέος συνεργάζεται με τον Aυξεντίου, τον οποίο ενισχύει με εκρηκτικές ύλες και του αναθέτει ειδικές αποστολές. Eίναι ο Σάββας Pοτσίδης από το Mάμμαρι, στον οποίο ο τομεάρχης του είχε ιδιαίτερη εκτίμηση και εμπιστοσύνη. Ήταν ο τελευταίος νεκρός της EOKA στον τετραετή Aγώνα της.
ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΚΟΥΣΕΙΣ ΤΗ ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΗΡΩΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΧΗ ΤΗΣ

* Απόσπασμα από το βιβλίο Γρηγόρης Αυξεντίου